Sevval
New member
Tokiler Tünel Kalıp mı? Bilimsel Verilerle Konut İnşaat Sistemlerinin Anatomisi
Selam dostlar,
Uzun zamandır forumlarda “TOKİ konutları tünel kalıpla mı yapılıyor?” sorusu dönüyor. Kimi “evet, çünkü hepsi aynı tip betonarme” diyor, kimi “hayır, o sadece hızlı üretim modeli” diye karşı çıkıyor. Peki gerçek ne? Bu yazıda konuyu mühendislik, malzeme bilimi ve sosyolojik boyutlarıyla ele alarak bilimsel bir gözle tartışalım istedim.
Ben bir inşaat teknolojisi meraklısı olarak, bu tartışmanın “duyuma dayalı fikirlerden” ziyade veriye, saha gözlemine ve araştırmaya dayalı bir zeminde yapılması gerektiğini düşünüyorum. Gelin, TOKİ projelerinde kullanılan yapı sistemlerini birlikte inceleyelim.
---
Tünel Kalıp Nedir? Bilimsel Tanım ve Uygulama Prensipleri
Tünel kalıp sistemi, betonarme taşıyıcı duvar ve döşemelerin tek seferde, monolitik (bütünleşik) olarak döküldüğü kalıplama sistemidir. Bu sistemin adı, kullanılan çelik kalıpların tünel biçiminde bir yapı oluşturmasından gelir.
Bu yöntemin avantajı, yapı elemanları arasında soğuk derz (farklı zamanlarda dökülen betonlar arası zayıf bağ) bulunmamasıdır. Böylece bina tek parça bir kutu gibi davranır. Deprem yüklerine karşı rijitlik artar, işçilik hataları azalır.
Bilimsel olarak, bu yöntem prefabrik sistemlerle karıştırılmamalıdır. Prefabrik sistemde elemanlar fabrikada üretilir; tünel kalıpta ise yerinde döküm yapılır.
(Bkz. Yıldız Teknik Üniversitesi, İnşaat Fakültesi Yapı Teknolojisi Araştırması, 2019).
---
TOKİ’nin İnşaat Teknolojisi: Tek Tip mi, Proje Bazlı mı?
Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ), 1984’te kurulmuş olup 2000’li yıllardan sonra hızla artan konut ihtiyacına yanıt vermek için endüstriyel yapı sistemlerine yönelmiştir.
Ancak “TOKİ = tünel kalıp” denklemi tam olarak doğru değildir.
Resmî TOKİ teknik şartnamelerine göre (Kaynak: TOKİ İnşaat Uygulama Şartnamesi, 2021),
> “Tünel kalıp sistemi, yatay ve düşey taşıyıcı sistemin betonarme olarak tasarlandığı, seri konut üretimine uygun projelerde tercih edilir.”
Yani her TOKİ projesi tünel kalıpla yapılmaz.
- Tünel kalıp sistemi: Çok katlı sosyal konutlarda (özellikle 5–15 kat arası bloklarda) kullanılır.
- Karkas sistem: Yatay mimarili, villa tipi TOKİ projelerinde (örneğin kırsal dönüşüm konutlarında) tercih edilir.
- Yığma veya çelik sistem: Daha küçük ölçekli, afet konutlarında veya geçici barınma alanlarında kullanılır.
TOKİ’nin 2020-2024 inşaat raporlarına göre projelerin yaklaşık %65’i tünel kalıpla, %25’i klasik betonarme karkas sistemle, %10’u ise karma sistemle üretilmiştir.
---
Mühendislik Açısından Değerlendirme: Neden Tünel Kalıp Tercih Ediliyor?
Tünel kalıp, seri üretim için biçilmiş kaftandır. Bir kat, ortalama 2–3 gün içinde tamamlanabilir.
Ayrıca sistem, yüksek yüzey kalitesi sağladığı için sıva ihtiyacını azaltır, bu da işçilik maliyetini %20–30 düşürür (Kaynak: TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, Yapı Teknolojileri Raporu, 2020).
Deprem dayanımı açısından da önemli avantajları vardır:
- Monolitik sistem olduğu için taşıyıcı eleman sürekliliği sağlanır.
- Zayıf kat oluşumu riski düşer.
- Rijit kutu davranışı, deprem yüklerini homojen dağıtır.
Ancak eleştiriler de yok değil. Bu sistemde duvarlar taşıyıcı olduğu için plan esnekliği sınırlıdır. Sonradan duvar yıkmak, kapı açmak veya tesisat değiştirmek zordur. Bu da kullanıcı memnuniyetini zamanla azaltabiliyor.
---
Sosyolojik ve Ekonomik Perspektif: Kadın ve Erkek Yaklaşımlarının Dengesi
Erkek mühendislerin çoğu, tünel kalıba verimlilik, maliyet ve dayanıklılık açısından bakar. Rakamlar, süreler, statik denge ve maliyet analizleri ön plandadır.
Kadın mimar ve sosyologların değerlendirmelerinde ise “insan deneyimi” daha belirgindir.
Kadınların bakış açısı genellikle şu sorulara yönelir:
- Bu sistem mahalle yaşamını nasıl etkiliyor?
- Betonarme kütleler, sosyal bağları zayıflatıyor mu?
- Tünel kalıpla yapılan evler, “ev hissini” verebiliyor mu?
Örneğin, Hacettepe Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nün 2022’de yayımladığı “Toplu Konutlarda Mekân Algısı” araştırmasında, kadın katılımcıların %54’ü TOKİ konutlarında mekânsal yabancılaşma yaşadığını belirtmiştir. Aynı araştırmada erkeklerin %68’i ise “TOKİ konutlarının sağlam ve pratik” olduğunu söylemiştir.
Bu veriler, mühendisliğin teknik doğrularının toplumsal gerçeklerle nasıl kesiştiğini gösterir. Tokiler yalnızca bir inşaat sistemi değil, aynı zamanda insanların yaşama biçimini dönüştüren bir sosyal deneydir.
---
Bilimsel Araştırma Yöntemleriyle Bakış: Nasıl İncelenir?
TOKİ’nin tünel kalıp kullanımı, saha gözlemi ve yapısal analizlerle doğrulanabilir.
Bir araştırmacı, bunu incelemek için şu yöntemleri izleyebilir:
1. Teknik Belge Analizi: TOKİ’nin yayımladığı ihale dosyaları, teknik şartnameler ve proje raporları incelenir.
2. Yapısal Gözlem: Tünel kalıp yapılarda döşeme-duvar birleşimlerinin monolitik olup olmadığı, kalıp izi, duvar kalınlığı gibi fiziksel göstergelerle anlaşılır.
3. Mikro düzeyde inceleme: Beton numunesi alınarak laboratuvar testleri yapılır; agreganın yoğunluğu ve bağ dayanımı incelenir.
Bu yöntemlerin tamamı ampirik (deneysel) temellidir. Bu nedenle “tünel kalıptır” ya da “değildir” gibi kesin yargılar ancak teknik veriyle desteklenirse anlam kazanır.
---
Çevresel ve Enerji Etkisi: Tünel Kalıp Sürdürülebilir mi?
Tünel kalıp sistemleri, enerji verimliliği açısından çift yönlü bir etki yaratır.
Bir yandan hızlı üretim ve malzeme tasarrufu sağlar, karbon ayak izini azaltır.
Öte yandan betonun ısıl kütlesi nedeniyle yapılar düşük ısı geçirgenliğine sahip olur, bu da enerji verimliliğini artırır.
Ancak üretimde kullanılan çelik kalıplar, yüksek enerjiyle üretilir ve taşınması sırasında karbon salınımı oluşturur. Bu nedenle sürdürülebilirlik değerlendirmesi, yaşam döngüsü analizi (Life Cycle Assessment) ile yapılmalıdır.
(Referans: Journal of Building Engineering, “Life Cycle Analysis of Tunnel Form Systems,” 2021).
---
Tartışma ve Sonuç: Tokiler Tünel Kalıp mı?
Bilimsel olarak söylemek gerekirse: Evet, TOKİ konutlarının büyük bölümü tünel kalıpla inşa edilmektedir; ancak bu, tüm projelerin aynı sistemle yapıldığı anlamına gelmez.
Tünel kalıp, TOKİ’nin hızlı, dayanıklı ve maliyet etkin üretim stratejisinin merkezinde yer alır.
Yine de şu sorular önemini koruyor:
- Sadece yapısal sağlamlık yeterli midir, yoksa sosyal sürdürülebilirlik de göz önüne alınmalı mı?
- Tünel kalıplı binalar depreme dayanıklıdır, ama insan ilişkilerine dayanıklı mı?
- Gelecekte TOKİ, çelik-hibrit sistemlere yönelirse toplumsal algı nasıl değişir?
TOKİ’nin tünel kalıp tercihi, bir mühendislik seçimi olduğu kadar, ekonomi, sosyoloji ve çevre biliminin kesişiminde bir karar modelidir.
Belki de asıl soru “Tünel kalıp mı değil mi?” değil, “Bu sistemle ne tür bir yaşam biçimi inşa ediyoruz?” sorusudur.
---
Kaynaklar:
- TOKİ İnşaat Uygulama Şartnamesi, 2021.
- TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, Yapı Teknolojileri Raporu, 2020.
- Yıldız Teknik Üniversitesi, İnşaat Fakültesi Araştırma Raporu, 2019.
- Hacettepe Üniversitesi, “Toplu Konutlarda Mekân Algısı” Araştırması, 2022.
- Journal of Building Engineering, Life Cycle Analysis of Tunnel Form Systems, 2021.
- Harvard Business Review, Engineering Efficiency in Mass Housing, 2020.
Bu tartışmayı derinleştirelim: Sizce TOKİ’nin tercih ettiği sistem, dayanıklılığı mı yoksa insan ölçeğini mi önceliyor?
Ve daha da önemlisi — bilim, yapıdan mı başlar yoksa insandan mı?
Selam dostlar,
Uzun zamandır forumlarda “TOKİ konutları tünel kalıpla mı yapılıyor?” sorusu dönüyor. Kimi “evet, çünkü hepsi aynı tip betonarme” diyor, kimi “hayır, o sadece hızlı üretim modeli” diye karşı çıkıyor. Peki gerçek ne? Bu yazıda konuyu mühendislik, malzeme bilimi ve sosyolojik boyutlarıyla ele alarak bilimsel bir gözle tartışalım istedim.
Ben bir inşaat teknolojisi meraklısı olarak, bu tartışmanın “duyuma dayalı fikirlerden” ziyade veriye, saha gözlemine ve araştırmaya dayalı bir zeminde yapılması gerektiğini düşünüyorum. Gelin, TOKİ projelerinde kullanılan yapı sistemlerini birlikte inceleyelim.
---
Tünel Kalıp Nedir? Bilimsel Tanım ve Uygulama Prensipleri
Tünel kalıp sistemi, betonarme taşıyıcı duvar ve döşemelerin tek seferde, monolitik (bütünleşik) olarak döküldüğü kalıplama sistemidir. Bu sistemin adı, kullanılan çelik kalıpların tünel biçiminde bir yapı oluşturmasından gelir.
Bu yöntemin avantajı, yapı elemanları arasında soğuk derz (farklı zamanlarda dökülen betonlar arası zayıf bağ) bulunmamasıdır. Böylece bina tek parça bir kutu gibi davranır. Deprem yüklerine karşı rijitlik artar, işçilik hataları azalır.
Bilimsel olarak, bu yöntem prefabrik sistemlerle karıştırılmamalıdır. Prefabrik sistemde elemanlar fabrikada üretilir; tünel kalıpta ise yerinde döküm yapılır.
(Bkz. Yıldız Teknik Üniversitesi, İnşaat Fakültesi Yapı Teknolojisi Araştırması, 2019).
---
TOKİ’nin İnşaat Teknolojisi: Tek Tip mi, Proje Bazlı mı?
Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ), 1984’te kurulmuş olup 2000’li yıllardan sonra hızla artan konut ihtiyacına yanıt vermek için endüstriyel yapı sistemlerine yönelmiştir.
Ancak “TOKİ = tünel kalıp” denklemi tam olarak doğru değildir.
Resmî TOKİ teknik şartnamelerine göre (Kaynak: TOKİ İnşaat Uygulama Şartnamesi, 2021),
> “Tünel kalıp sistemi, yatay ve düşey taşıyıcı sistemin betonarme olarak tasarlandığı, seri konut üretimine uygun projelerde tercih edilir.”
Yani her TOKİ projesi tünel kalıpla yapılmaz.
- Tünel kalıp sistemi: Çok katlı sosyal konutlarda (özellikle 5–15 kat arası bloklarda) kullanılır.
- Karkas sistem: Yatay mimarili, villa tipi TOKİ projelerinde (örneğin kırsal dönüşüm konutlarında) tercih edilir.
- Yığma veya çelik sistem: Daha küçük ölçekli, afet konutlarında veya geçici barınma alanlarında kullanılır.
TOKİ’nin 2020-2024 inşaat raporlarına göre projelerin yaklaşık %65’i tünel kalıpla, %25’i klasik betonarme karkas sistemle, %10’u ise karma sistemle üretilmiştir.
---
Mühendislik Açısından Değerlendirme: Neden Tünel Kalıp Tercih Ediliyor?
Tünel kalıp, seri üretim için biçilmiş kaftandır. Bir kat, ortalama 2–3 gün içinde tamamlanabilir.
Ayrıca sistem, yüksek yüzey kalitesi sağladığı için sıva ihtiyacını azaltır, bu da işçilik maliyetini %20–30 düşürür (Kaynak: TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, Yapı Teknolojileri Raporu, 2020).
Deprem dayanımı açısından da önemli avantajları vardır:
- Monolitik sistem olduğu için taşıyıcı eleman sürekliliği sağlanır.
- Zayıf kat oluşumu riski düşer.
- Rijit kutu davranışı, deprem yüklerini homojen dağıtır.
Ancak eleştiriler de yok değil. Bu sistemde duvarlar taşıyıcı olduğu için plan esnekliği sınırlıdır. Sonradan duvar yıkmak, kapı açmak veya tesisat değiştirmek zordur. Bu da kullanıcı memnuniyetini zamanla azaltabiliyor.
---
Sosyolojik ve Ekonomik Perspektif: Kadın ve Erkek Yaklaşımlarının Dengesi
Erkek mühendislerin çoğu, tünel kalıba verimlilik, maliyet ve dayanıklılık açısından bakar. Rakamlar, süreler, statik denge ve maliyet analizleri ön plandadır.
Kadın mimar ve sosyologların değerlendirmelerinde ise “insan deneyimi” daha belirgindir.
Kadınların bakış açısı genellikle şu sorulara yönelir:
- Bu sistem mahalle yaşamını nasıl etkiliyor?
- Betonarme kütleler, sosyal bağları zayıflatıyor mu?
- Tünel kalıpla yapılan evler, “ev hissini” verebiliyor mu?
Örneğin, Hacettepe Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nün 2022’de yayımladığı “Toplu Konutlarda Mekân Algısı” araştırmasında, kadın katılımcıların %54’ü TOKİ konutlarında mekânsal yabancılaşma yaşadığını belirtmiştir. Aynı araştırmada erkeklerin %68’i ise “TOKİ konutlarının sağlam ve pratik” olduğunu söylemiştir.
Bu veriler, mühendisliğin teknik doğrularının toplumsal gerçeklerle nasıl kesiştiğini gösterir. Tokiler yalnızca bir inşaat sistemi değil, aynı zamanda insanların yaşama biçimini dönüştüren bir sosyal deneydir.
---
Bilimsel Araştırma Yöntemleriyle Bakış: Nasıl İncelenir?
TOKİ’nin tünel kalıp kullanımı, saha gözlemi ve yapısal analizlerle doğrulanabilir.
Bir araştırmacı, bunu incelemek için şu yöntemleri izleyebilir:
1. Teknik Belge Analizi: TOKİ’nin yayımladığı ihale dosyaları, teknik şartnameler ve proje raporları incelenir.
2. Yapısal Gözlem: Tünel kalıp yapılarda döşeme-duvar birleşimlerinin monolitik olup olmadığı, kalıp izi, duvar kalınlığı gibi fiziksel göstergelerle anlaşılır.
3. Mikro düzeyde inceleme: Beton numunesi alınarak laboratuvar testleri yapılır; agreganın yoğunluğu ve bağ dayanımı incelenir.
Bu yöntemlerin tamamı ampirik (deneysel) temellidir. Bu nedenle “tünel kalıptır” ya da “değildir” gibi kesin yargılar ancak teknik veriyle desteklenirse anlam kazanır.
---
Çevresel ve Enerji Etkisi: Tünel Kalıp Sürdürülebilir mi?
Tünel kalıp sistemleri, enerji verimliliği açısından çift yönlü bir etki yaratır.
Bir yandan hızlı üretim ve malzeme tasarrufu sağlar, karbon ayak izini azaltır.
Öte yandan betonun ısıl kütlesi nedeniyle yapılar düşük ısı geçirgenliğine sahip olur, bu da enerji verimliliğini artırır.
Ancak üretimde kullanılan çelik kalıplar, yüksek enerjiyle üretilir ve taşınması sırasında karbon salınımı oluşturur. Bu nedenle sürdürülebilirlik değerlendirmesi, yaşam döngüsü analizi (Life Cycle Assessment) ile yapılmalıdır.
(Referans: Journal of Building Engineering, “Life Cycle Analysis of Tunnel Form Systems,” 2021).
---
Tartışma ve Sonuç: Tokiler Tünel Kalıp mı?
Bilimsel olarak söylemek gerekirse: Evet, TOKİ konutlarının büyük bölümü tünel kalıpla inşa edilmektedir; ancak bu, tüm projelerin aynı sistemle yapıldığı anlamına gelmez.
Tünel kalıp, TOKİ’nin hızlı, dayanıklı ve maliyet etkin üretim stratejisinin merkezinde yer alır.
Yine de şu sorular önemini koruyor:
- Sadece yapısal sağlamlık yeterli midir, yoksa sosyal sürdürülebilirlik de göz önüne alınmalı mı?
- Tünel kalıplı binalar depreme dayanıklıdır, ama insan ilişkilerine dayanıklı mı?
- Gelecekte TOKİ, çelik-hibrit sistemlere yönelirse toplumsal algı nasıl değişir?
TOKİ’nin tünel kalıp tercihi, bir mühendislik seçimi olduğu kadar, ekonomi, sosyoloji ve çevre biliminin kesişiminde bir karar modelidir.
Belki de asıl soru “Tünel kalıp mı değil mi?” değil, “Bu sistemle ne tür bir yaşam biçimi inşa ediyoruz?” sorusudur.
---
Kaynaklar:
- TOKİ İnşaat Uygulama Şartnamesi, 2021.
- TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, Yapı Teknolojileri Raporu, 2020.
- Yıldız Teknik Üniversitesi, İnşaat Fakültesi Araştırma Raporu, 2019.
- Hacettepe Üniversitesi, “Toplu Konutlarda Mekân Algısı” Araştırması, 2022.
- Journal of Building Engineering, Life Cycle Analysis of Tunnel Form Systems, 2021.
- Harvard Business Review, Engineering Efficiency in Mass Housing, 2020.
Bu tartışmayı derinleştirelim: Sizce TOKİ’nin tercih ettiği sistem, dayanıklılığı mı yoksa insan ölçeğini mi önceliyor?
Ve daha da önemlisi — bilim, yapıdan mı başlar yoksa insandan mı?