Ceren
New member
\Dermiş Ne Demek TDK?\
Türkçede günlük dilde sıkça karşılaşılan bazı kelimeler, farkında olmadan anlamını tam bilmeden kullanılabilir. Bu tür sözcüklerden biri de “dermiş” kelimesidir. Özellikle anlatıma dayalı metinlerde ve masal dili gibi geleneksel anlatım türlerinde rastladığımız bu kelime, Türk Dil Kurumu’nun (TDK) sözlüklerinde belirli bir anlam çerçevesine oturtulmuştur. “Dermiş ne demek TDK?” sorusu ise, bu sözcüğün anlamını, kullanım yerlerini ve dil içindeki işlevini anlamak isteyen birçok kişi tarafından merak edilmektedir.
\TDK’ya Göre “Dermiş” Ne Demektir?\
Türk Dil Kurumu’na göre “dermiş” kelimesi, “demek” fiilinin geçmiş zamanın rivayesi kipinde üçüncü tekil şahıs için çekimlenmiş halidir. Yani “der-miş”, bir başkasından duyulan veya doğrudan söylenmemiş ama başkası tarafından söylendiği ifade edilen bir cümleyi aktarmak için kullanılır. Türkçede bu tür anlatım biçimine “rivayet kipi” adı verilir.
Örnek olarak:
* "Köyde her gece garip sesler duyuluyormuş."
* "Yaşlı kadın her gece peri görüyormuş, derlermiş."
Buradaki “dermiş” kelimesi, konuşanın o bilgiyi doğrudan edinmediğini, başkalarından duyduğunu veya halk arasında öyle söylendiğini aktarmaktadır.
\“Dermiş” Hangi Durumlarda Kullanılır?\
“Dermiş” kelimesi özellikle şu alanlarda kullanılır:
1. \Halk Hikâyeleri ve Masallar:\
Anlatıcılar bir olay ya da karakter hakkında bilgi verirken bu kelimeyi kullanarak söz konusu bilginin kesinliğinden ziyade anlatı geleneğini vurgularlar. Örneğin:
* “Bir varmış, bir yokmuş. Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde, uzak diyarlarda bir kral yaşarmış. Bu kralın üç kızı varmış. En güzeli Ayşegül dermiş.”
2. \Geleneksel Anlatım Dili:\
Dedikodu, söylenti, halk arasında anlatılan olaylar gibi durumlarda anlatıcının bilgiye doğrudan sahip olmadığını ama böyle duyduğunu belirtmesi için kullanılır.
* “Ali Bey çok zenginmiş, ama paraya hiç kıymet vermezmiş, dermiş.”
3. \Üslup ve Ton Katmak İçin:\
Anlatıma sanatsal veya edebi bir hava katmak isteyen yazarlar, “dermiş” gibi kipleri kullanarak cümleye farklı bir ton kazandırır. Bu, özellikle deneme, hikâye ve romanlarda kullanılır.
\“Demiş” ile “Dermiş” Arasındaki Fark Nedir?\
“Demiş” ve “dermiş” arasında temel fark, bilginin kaynağının doğrudan ya da dolaylı olmasıyla ilgilidir.
* \Demiş:\ Bilgi doğrudan bir kişiden aktarılıyorsa kullanılır.
* “Ahmet, ‘Bugün toplantıya katılamayacağım’ demiş.”
* \Dermiş:\ Bilginin söylendiği duyulmuş, ama doğrudan değilse yani rivayet ediliyorsa kullanılır.
* “Ahmet bugün toplantıya katılamayacakmış, dermiş.”
Bu ayrım, Türkçede anlatım biçimini belirleyen önemli unsurlardan biridir ve anlatıcının olaya ne kadar yakın olduğunu gösterir.
\Benzer Sorular ve Cevaplar\
\“Dermiş ne demek?” sorusuna alternatif nasıl sorular sorulabilir?\
1. \“Dermiş kelimesinin kökeni nedir?”\
“Dermiş”, Eski Türkçede kullanılan “deme” fiilinden türemiştir. “Deme” fiili, “söz söylemek, konuşmak” anlamındadır. Zamanla bu fiilden türeyen çekimli biçimler arasında “dermiş” de oluşmuştur.
2. \“Dermiş ile diyormuş arasında fark var mı?”\
Evet, vardır. “Diyormuş” şimdiki zamanın rivayetidir. Yani kişi hâlâ söylüyor olabilir. “Dermiş” ise geçmiş zamanın rivayetidir; söylenmiş ve bitmiştir.
* “Beni seviyormuş.” (Belki hâlâ seviyor.)
* “Beni çok severmiş.” (Eskiden seviyormuş ama artık bilinmiyor.)
3. \“Masallarda neden hep ‘dermiş’ kullanılır?”\
Masallar anonimdir ve anlatıcısı genellikle bellisizdir. Anlatılan olayların gerçekliğinden ziyade öğretici, eğitici ya da eğlendirici olması hedeflenir. Bu nedenle, doğrudan iddia etmektense “dermiş” gibi rivayet kipleriyle bir mesafe bırakılır. Bu, anlatıya geleneksel bir tat ve ikna edici bir yapı kazandırır.
4. \“‘Derler ki’ ile ‘dermiş’ aynı mı?”\
Her iki ifade de rivayet anlamı taşır. Ancak “derler ki” daha genel, geniş zaman kipindedir ve topluluğun söylediği bir durumu ima eder:
* “Derler ki bu dağda hâlâ bir dev yaşıyor.”
* “Bu dağda bir dev yaşarmış, derlermiş.”
İkinci cümlede “derlermiş” kullanımı, hem rivayet hem de geçmişte anlatıldığına vurgu yapar.
\“Dermiş” Sözcüğünün Günlük Dildeki Yeri\
Günlük konuşma dilinde “dermiş” kelimesi, ciddi bilgi aktarımından ziyade, alaycı, ironik ya da imalı anlatımlarda da sıkça yer alır. Özellikle bir kişinin kendini farklı veya üstün göstermeye çalıştığı iddia edilirken:
* “O da çok çalışıyormuş, çok yoruluyormuş, dermiş.”
Bu tarz cümlelerde anlatıcı, söylenenlere tam inanmamakta ya da onları küçümsemektedir.
\Edebiyatta ve Sanatta “Dermiş” Kullanımı\
Türk edebiyatında “dermiş” kelimesi, özellikle halk edebiyatı ve divan edebiyatı geleneğinde yer edinmiştir. Âşık edebiyatında anlatıcılar, halk hikâyelerinde kahramanların sözlerini aktarmak için bu kipi tercih eder. Aynı zamanda bazı şairler, şiirlerinde söylenti ve halk bilgeliğini vurgulamak için “dermiş” ifadesini kullanırlar.
Örneğin:
* “Bir derviş dermiş ki, hakikati görmek isteyen aynaya değil, kalbine bakmalı.”
Bu tarz söylemler, özlü söz havası taşıyarak edebi derinlik kazandırır.
\Sonuç\
“Dermiş” kelimesi, Türkçenin anlatım gücünü artıran, rivayet kipine dayalı bir anlatı aracıdır. TDK tarafından “demek” fiilinin geçmiş zamanın rivayeti olan şekli olarak tanımlanan bu kelime, hem geleneksel hem modern anlatılarda kendine yer bulur. Masallardan gündelik konuşmalara, edebiyattan halk anlatılarına kadar geniş bir kullanım alanına sahip olan “dermiş”, Türkçede hem anlam katmanı hem de üslup zenginliği yaratır. Özellikle duyulan ama doğruluğu teyit edilemeyen bilgileri aktarmada, anlatıcının olaydan mesafeli olduğunu ifade etmede önemli bir rol oynar. Bu nedenle hem dil bilgisi açısından hem de anlatım teknikleri açısından “dermiş” kelimesi, Türkçe’nin incelikli yapısının bir örneğidir.
Türkçede günlük dilde sıkça karşılaşılan bazı kelimeler, farkında olmadan anlamını tam bilmeden kullanılabilir. Bu tür sözcüklerden biri de “dermiş” kelimesidir. Özellikle anlatıma dayalı metinlerde ve masal dili gibi geleneksel anlatım türlerinde rastladığımız bu kelime, Türk Dil Kurumu’nun (TDK) sözlüklerinde belirli bir anlam çerçevesine oturtulmuştur. “Dermiş ne demek TDK?” sorusu ise, bu sözcüğün anlamını, kullanım yerlerini ve dil içindeki işlevini anlamak isteyen birçok kişi tarafından merak edilmektedir.
\TDK’ya Göre “Dermiş” Ne Demektir?\
Türk Dil Kurumu’na göre “dermiş” kelimesi, “demek” fiilinin geçmiş zamanın rivayesi kipinde üçüncü tekil şahıs için çekimlenmiş halidir. Yani “der-miş”, bir başkasından duyulan veya doğrudan söylenmemiş ama başkası tarafından söylendiği ifade edilen bir cümleyi aktarmak için kullanılır. Türkçede bu tür anlatım biçimine “rivayet kipi” adı verilir.
Örnek olarak:
* "Köyde her gece garip sesler duyuluyormuş."
* "Yaşlı kadın her gece peri görüyormuş, derlermiş."
Buradaki “dermiş” kelimesi, konuşanın o bilgiyi doğrudan edinmediğini, başkalarından duyduğunu veya halk arasında öyle söylendiğini aktarmaktadır.
\“Dermiş” Hangi Durumlarda Kullanılır?\
“Dermiş” kelimesi özellikle şu alanlarda kullanılır:
1. \Halk Hikâyeleri ve Masallar:\
Anlatıcılar bir olay ya da karakter hakkında bilgi verirken bu kelimeyi kullanarak söz konusu bilginin kesinliğinden ziyade anlatı geleneğini vurgularlar. Örneğin:
* “Bir varmış, bir yokmuş. Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde, uzak diyarlarda bir kral yaşarmış. Bu kralın üç kızı varmış. En güzeli Ayşegül dermiş.”
2. \Geleneksel Anlatım Dili:\
Dedikodu, söylenti, halk arasında anlatılan olaylar gibi durumlarda anlatıcının bilgiye doğrudan sahip olmadığını ama böyle duyduğunu belirtmesi için kullanılır.
* “Ali Bey çok zenginmiş, ama paraya hiç kıymet vermezmiş, dermiş.”
3. \Üslup ve Ton Katmak İçin:\
Anlatıma sanatsal veya edebi bir hava katmak isteyen yazarlar, “dermiş” gibi kipleri kullanarak cümleye farklı bir ton kazandırır. Bu, özellikle deneme, hikâye ve romanlarda kullanılır.
\“Demiş” ile “Dermiş” Arasındaki Fark Nedir?\
“Demiş” ve “dermiş” arasında temel fark, bilginin kaynağının doğrudan ya da dolaylı olmasıyla ilgilidir.
* \Demiş:\ Bilgi doğrudan bir kişiden aktarılıyorsa kullanılır.
* “Ahmet, ‘Bugün toplantıya katılamayacağım’ demiş.”
* \Dermiş:\ Bilginin söylendiği duyulmuş, ama doğrudan değilse yani rivayet ediliyorsa kullanılır.
* “Ahmet bugün toplantıya katılamayacakmış, dermiş.”
Bu ayrım, Türkçede anlatım biçimini belirleyen önemli unsurlardan biridir ve anlatıcının olaya ne kadar yakın olduğunu gösterir.
\Benzer Sorular ve Cevaplar\
\“Dermiş ne demek?” sorusuna alternatif nasıl sorular sorulabilir?\
1. \“Dermiş kelimesinin kökeni nedir?”\
“Dermiş”, Eski Türkçede kullanılan “deme” fiilinden türemiştir. “Deme” fiili, “söz söylemek, konuşmak” anlamındadır. Zamanla bu fiilden türeyen çekimli biçimler arasında “dermiş” de oluşmuştur.
2. \“Dermiş ile diyormuş arasında fark var mı?”\
Evet, vardır. “Diyormuş” şimdiki zamanın rivayetidir. Yani kişi hâlâ söylüyor olabilir. “Dermiş” ise geçmiş zamanın rivayetidir; söylenmiş ve bitmiştir.
* “Beni seviyormuş.” (Belki hâlâ seviyor.)
* “Beni çok severmiş.” (Eskiden seviyormuş ama artık bilinmiyor.)
3. \“Masallarda neden hep ‘dermiş’ kullanılır?”\
Masallar anonimdir ve anlatıcısı genellikle bellisizdir. Anlatılan olayların gerçekliğinden ziyade öğretici, eğitici ya da eğlendirici olması hedeflenir. Bu nedenle, doğrudan iddia etmektense “dermiş” gibi rivayet kipleriyle bir mesafe bırakılır. Bu, anlatıya geleneksel bir tat ve ikna edici bir yapı kazandırır.
4. \“‘Derler ki’ ile ‘dermiş’ aynı mı?”\
Her iki ifade de rivayet anlamı taşır. Ancak “derler ki” daha genel, geniş zaman kipindedir ve topluluğun söylediği bir durumu ima eder:
* “Derler ki bu dağda hâlâ bir dev yaşıyor.”
* “Bu dağda bir dev yaşarmış, derlermiş.”
İkinci cümlede “derlermiş” kullanımı, hem rivayet hem de geçmişte anlatıldığına vurgu yapar.
\“Dermiş” Sözcüğünün Günlük Dildeki Yeri\
Günlük konuşma dilinde “dermiş” kelimesi, ciddi bilgi aktarımından ziyade, alaycı, ironik ya da imalı anlatımlarda da sıkça yer alır. Özellikle bir kişinin kendini farklı veya üstün göstermeye çalıştığı iddia edilirken:
* “O da çok çalışıyormuş, çok yoruluyormuş, dermiş.”
Bu tarz cümlelerde anlatıcı, söylenenlere tam inanmamakta ya da onları küçümsemektedir.
\Edebiyatta ve Sanatta “Dermiş” Kullanımı\
Türk edebiyatında “dermiş” kelimesi, özellikle halk edebiyatı ve divan edebiyatı geleneğinde yer edinmiştir. Âşık edebiyatında anlatıcılar, halk hikâyelerinde kahramanların sözlerini aktarmak için bu kipi tercih eder. Aynı zamanda bazı şairler, şiirlerinde söylenti ve halk bilgeliğini vurgulamak için “dermiş” ifadesini kullanırlar.
Örneğin:
* “Bir derviş dermiş ki, hakikati görmek isteyen aynaya değil, kalbine bakmalı.”
Bu tarz söylemler, özlü söz havası taşıyarak edebi derinlik kazandırır.
\Sonuç\
“Dermiş” kelimesi, Türkçenin anlatım gücünü artıran, rivayet kipine dayalı bir anlatı aracıdır. TDK tarafından “demek” fiilinin geçmiş zamanın rivayeti olan şekli olarak tanımlanan bu kelime, hem geleneksel hem modern anlatılarda kendine yer bulur. Masallardan gündelik konuşmalara, edebiyattan halk anlatılarına kadar geniş bir kullanım alanına sahip olan “dermiş”, Türkçede hem anlam katmanı hem de üslup zenginliği yaratır. Özellikle duyulan ama doğruluğu teyit edilemeyen bilgileri aktarmada, anlatıcının olaydan mesafeli olduğunu ifade etmede önemli bir rol oynar. Bu nedenle hem dil bilgisi açısından hem de anlatım teknikleri açısından “dermiş” kelimesi, Türkçe’nin incelikli yapısının bir örneğidir.